Kalbin Askerleri

  

   Kalp askerlerinin haddi, hesabı yokturve düşmanları da sayısızdır. Biz maksadı bir misâl ile anlatmakla yetineceğiz: İnsanoğlunun bedeni muazzam bir şehre benzer. Onun âzaları, parmakları, oşehrin sanat erbabıdır. Şehvet, maliye müdürü, gazab şubaşısı (emniyet müdürü) dır. Şehrin padişahı kalp, veziri akıldır. Memleketin tamir ve muhafazası için padişahın reaya ihtiyacı olduğu gibi, gönül padişahın da bunlara ihtiyacı vardır. Ancak bunlarla beden memleketi mamur ve ordusu muzaffer olur.

   Fakat şehvet, haraç düşkünü, fitneci, yalancı ve kötü mizaçlıdır. Vezir emir verirse, onun aksini yapar. Daima haraç bahanesiyle memlekette olan bütün malları alıp ülkeyi viran ve boş bırakmak ister. Gazab olan subaşı, hiddetli, azgın ve edepsizdir. Daima asmak, basmak, yıkmak yakmak ister. Padişah daima vezir ile müşavere edip tedbirleri onunla görüşürse, yalancı ve tama'kâr maliye müdürünün, vezire muhalefet etmemesi için ona kıymet vermezse, onu küstahlıktan men'etmek için  nazırı onun peşine takarsa, ve nazırın da haddine  tecavüz etmemesi için daima kalbini kırıp onu hırpalarsa, memleketin nizamı yerinde yürür. Bu metodla ülkesini idare eden padişahın memleketi mamur olur. Reaya (vatandaşlar) memnun olur ve böylece Allah'a giden saâdet yolu kapanmaz. Eğer bunun tersi olursa, yâni akıl ve ruh mağlup olur; şehvet ve gazab galip olursa, memleket harap olur; şehir virân olur, reaya (vatandaş) ağlar ve padişah da bedbaht ve perişan olur.